Folwark Wierzchaczewo

Opis rasy

Koń fryzyjski pochodzi z Fryzji, wysp holenderskich położonych na Morzu Północnym. Jego historia sięga czasów nowożytnych. Były to konie powszechnie używane przez germańskie rycerstwo, gdyż cechowała je wytrzymałość i cierpliwość. Fryz został uszlachetniony dolewem krwi orientalnej, a w XVI i XVII wieku krzyżowano je z końmi andaluzyjskimi i katalońskimi. Cechy szczególne dla rasy tj. spokojny charakter i kara maść nie uległy jednak zmianie. W XIX wieku Fryz zaczął karierę jako wyścigowy koń zaprzęgowy. Krzyżowano je wówczas z lżejszymi rasami, co spowodował to oddalenie się od pierwotnego wzorca. Na początku XX wieku pozostało tylko kilka „czystych” ogierów fryzyjskich. Czystość rasy w dużej mierze została uratowana przez wojnę, gdzie koń fryzyjski z torów wyścigowych powrócił na pola i do zaprzęgów. Po zakończeniu wojny Stowarzyszenie Hodowców Królestwa Holandii zadbało o ochronę rasy. Konie fryzyjskie trafiły do polski w połowie lat 90-tych. Ich liczba stale rośnie, jednak dalej jest ich niewiele.

Księgi stadne koni fryzyjskich

Konie fryzyjskie są rasą holenderską, dla której księgi stadne prowadzone są w Holandii, a co za tym idzie – czystej krwi przedstawiciele tej rasy to konie zarejestrowane w KFPS, czyli Królewskiej Księdze Stadnej Koni Fryzyjskich z siedzibą w Drachten, NL.

Księga KFPS jest zamknięta, zarejestrować można w niej jedynie potomstwo rodziców wpisanych do jednego z poniżej wymienionych działów:

1.Stamboek – Dokumenty w kolorze zielonym. Księga koni po ogierach KFPS stb, od matek KFPS

2.KFPS-D – Dokumenty w kolorze pomarańczowym. Księga koni po zaakceptowanych przez KFPS
ogierach FPZV( księga niemiecka), od matek KFPS

3.Bijboek I – Dokumenty w kolorze brązowym. Księga koni po ogierach KFPS vb ster
z pozwoleniem na krycie, od matek KFPS

4.Bijboek II – Dokumenty w kolorze niebieskim. Księga koni po ogierach KFPS vb bez pozwolenia na krycie, od matek KFPS.

Dla każdego działu prowadzone są poniższe rejestry ( ZA WYJĄTKIEM rejestru STAMBOEK HENGSTEN, który jest prowadzony wyłącznie w dziale STAMBOEK):

– VOORLOPIG VEULENREGISTER – VVR.- wstępny rejestr źrebiąt, dla koni o nieustalonym pochodzeniu, lub/i nieoznakowanych. Potomstwo takich koni nie może być rejestrowane w KFPS i tym samym nie ma prawa do rodowodu.

– VEULENBOEK -VB.- Rejestr źrebiąt, dla koni oznakowanych i o ustalonym pochodzeniu. Konie z tego rejestru i ich potomstwo mają prawo do rodowodu. 

– STAMBOEK HENGSTEN – STB.- Rejestr ogierów uznanych na terenie Holandii. REJESTR PROWADZONY WYŁĄCZNIE W DZIALE STAMBOEK.(Zasady rejestracji ogierów stamboek opisano w punkcie „selekcja ogierów kryjących”)

– STAMBOEK MERRIES – STB.- Rejestr klaczy matek. Dla klaczy trzyletnich i starszych, które na przegladzie hodowlanym uzyskały przynajmniej minimalne oceny (5) za eksterier i ruch. Minimalny wzrost-154 cm w kłębie.

– RUINENBOEK – RB.- Rejestr wałachów- zasady wpisu identyczne jak dla klaczy stb. Ogiery vb są wpisywane do RB po przedstawieniu weterynaryjnego świadectwa kastracji.

Dla łatwiejszego określenia jakości konia, nadawane są odpowiednie tytuły w obrębie wszystkich prowadzonych przez KFPS działów. Przyznawane są na podstawie eksterieru konia, jego osiągnięć sportowych lub/i na podstawie eksterieru i osiągnięć jego potomstwa.

– STER – dla klaczy, ogierów, wałachów. Tytuł przysługuje koniom trzy letnim, o minimalnym wzroście 156 cm, które podczas inspekcji otrzymały za budowę i ruch oceny nie niższe niż 7. Klacze i wałachy mogą otrzymać tytuł ster jednocześnie z wpisem do rejestru stb. Ogiery vb mogą otrzymać tytuł ster w czasie I rundy kwalifikacji na Centralną Inspekcję Ogierów, jako dwu i pół- letnie. Ogiery vb ster mogą w szczególnych wypadkach uzyskać pozwolenie na krycie. Ogiery vb ster po kastracji i rejestracji w RB zachowują tytuł.

– KROON – dla klaczy 3 letnich i starszych. Łączy zalety budowy konia z jego przydatnością sportową. Klacz może otrzymać tytuł „wstępny kroon” w czasie Centralnej Inspekcji Klaczy. Kierowane na nią klacze muszą podczas dni hodowlanych w danym roku uzyskać I premię (oceny minimum 7.5). Poza Holandią tytuł „wstępny kroon” może zostać nadany w czasie przeglądu hodowlanego. Klacz musi mieć minimum 158 cm w kłębie. Aby tytuł mógł być nadany na stałe, klacz musi, w ciągu roku, zdać test ABFP lub IBOP na poziomie 77 %, przy czym poszczególne oceny nie mogą być niższe niż 7, a za stęp i kłus muszą być wyższe niż 7. Jeśli klacz w tym czasie uzyska tytuł SPORT, zdawanie testu nie jest potrzebne.

– MODEL – dla klaczy 7 letnich i starszych. Łączy zalety eksterieru i przydatność sportową. „Wstępny model” mogą uzyskać klacze ster z I premią i Kroon podczas Centralnej Inspekcji Klaczy. Poza Holandią może on zostać nadany w czasie przeglądu hodowlanego. Minimalny wzrost- 160 cm. Klacz musi urodzić źrebię lub być źrebna. Warunki uzyskania tytułu model na stałe, są takie same jak dla Kroon.

– SPORT – Dla klaczy, ogierów i wałachów. Przyznawany na podstawie wyników sportowych zarejestrowanych w KNHS (Królewska Holenderska Federacja Hippiczna).
Minimalne osiągnięcia sportowe dla uzyskania tytułu:
1. 5 punktów rankingowych w zawodach ujeżdżeniowych na poziomie C1
2. 10 punktów rankingowych w zawodach zaprzęgowych (ujeżdżenie)
3. 10 punktów rankingowych w zawodach zaprzęgowych( pełnych) w klasie III
4. Show Driving- 6x płatne miejsce w „zielonym sezonie” (od 15 kwietnia do 1 października)
w kategorii I i II w klasie honorowej lub w kategorii III w klasie „open”

– PREFERENT – dla klaczy. Tytuł przyznawany na podstawie oceny potomstwa, po zgłoszeniu do KFPS przez właściciela klaczy lub właścicieli jej potomstwa. Może być przyznany pośmiertnie.
Klacz, aby otrzymać tytuł musi być matką min. 4 sztuk wybitnego eksterierowo potomstwa:
– ster lub model klaczy
– ster wałachów
– vb ster ogierów
– stb ogierów
– ogierów, które doszły do II rundy w czasie Centralnej Inspekcji Ogierów

– PREFERENT – dla ogierów. Tytuł przyznawany na podstawie potomstwa ogierom, które mają specjalny wpływ na rasę. Decydująca jest liczba córek preferent i matek ogierów stb oraz liczba uznanych na potomstwie synów. Jakość potomstwa przeliczana jest na tzw. punkty preferencji.

– PRESTATIE MUTTER – tytuł przyznawany klaczom na podstawie osiągnięć sportowych potomstwa. Warunkiem do jego otrzymania jest posiadanie przez klacz 3 sztuk potomstwa z tytułem SPORT. Tytuł może być przyznany pośmiertnie. 

Głównym celem hodowli jest otrzymanie jak najpiękniejszych i najbardziej typowych koni, przy maksymalnym ograniczeniu spokrewnienia w obrębie rasy. Zaleca się takie prowadzenie kojarzeń aby współczynnik pokrewieństwa nie wzrastał o więcej niż 5% na pokolenie.

Wzorzec konia fryzyjskiego.

Wytyczne ogólne: Bardzo szlachetne konie, o dużym temperamencie, chętne do współpracy, o średnim wzroście-160 cm w kłębie, maści karej – dopuszczalne przebarwienia (kępki białych włosów) na głowie.

Głowa: szlachetna i sucha, profil prosty lub lekko wklęsły, małe i zagięte uszy, oczy wyraziste.

Szyja: wysoko osadzona, nie za krótka i dobrze umięśniona.

Kłąb: dobrze wykształcony, nie może być zbyt płaski ani ostry.

Grzbiet: dość długi – ale nie za długi i dobrze umięśniony, dopuszczalny nieco miękki.

Lędźwie: szerokie krótkie, dobrze umięśnione i związane.

Zad: nie może być zbyt krótki, preferowany normalny, ogon nie powinien być zbyt nisko osadzony.

Łopatka: ukośna i długa.

Pierś: nie może być zbyt wąska ani zbyt szeroka.

Żebra: długie i wysklepione, ale nie beczkowate.

Nogi przednie: długie a odstęp między nimi jest szerokości kopyta, pęcina pod kątem 45 stopni do podłoża.

Nogi tylne: prawidłowe, staw skokowy pod kątem 150 stopni a pęcina 55 stopni.

Wszystkie stawy mocne i czyste. Kopyta duże, preferowany róg dobrej jakości.

Chody winny być lekkie z dobrą pracą zadu i wysoką akcją stawów.

Wady dyskwalifikujące:
-wady w budowie kończyn
-deformacje pyska
-zbyt małe wymiary
-białe przebarwienia na innych częściach ciała niż głowa
-odmiany

Selekcja ogierów kryjących

Ogier starający się o uznanie jako reproduktor musi spełnić następujące wymagania:

1.Pełny rodowód – linia matki zawiera tytuł ster przynajmniej w czterech pokoleniach
2.Na kwalifikacji – tytuł ster
3.Minimalny wzrost 158 cm w kłębie.
4.Badania: rtg stawów, krwi, nasienia i DNA – mają one na celu potwierdzenie pochodzenia 
i wykluczenia nosicielstwa genu maści kasztanowatej.
5.Ukończenie wszystkich etapów Centralnej Inspekcji Ogierów w Leeuwarden w Holandii 
z wynikiem pozytywnym.
6.Ukończenie próby dzielności /na zasadach IBOP/ w Zakładzie Treningowym w Ermelo w Holandii z wynikiem pozytywnym (ocena minimalna-7)

CHARAKTER I USPOSOBIENIE

Konie fryzyjskie stanowią jedną z najstarszych ras europejskich, gdyż wzmianki o jej hodowli możemy znaleźć już w czasach starożytnych. Pochodzenie konia fryzyjskiego ściśle związane jest jednak z krainą Fryzji (obejmującą tereny dzisiejszej Holandii). Konie fryzyjskie były używane między innymi podczas wojen. Wraz z upływem czasu zaczęto uszlachetniać je domieszką krwi arabskiej i andaluzyjskiej, dzięki czemu wyewoluowały jako imponujące i majestatyczne wręcz konie.
Obecnie rasa fryzyjska występuje w trzech charakterystycznych typach budowy: wyróżnia się typ nowoczesny, klasyczny oraz barokowy. Każdy z nich odznacza się jednak łagodnym i przyjaznym usposobieniem.
Konie fryzyjskie są końmi wszechstronnymi, o czym doskonale może świadczyć ich przeszłość. Zwierzęta te bowiem były używane jako konie zaprzęgowe, wierzchowe, pokazowe oraz rekreacyjne. Od innych ras zwierząt odróżnia je przede wszystkim subtelny charakter, ufność oraz chęć współpracowania z ludźmi.
Charakter koni fryzyjskich sprawia, że konie te są bardzo często polecane osobom dopiero rozpoczynającym swoją przygodę z końmi, bowiem dalekie są one od narowów, agresji, czy też złośliwości. Konie te wydają się być jednak idealnymi partnerami do wielu różnych form użytkowania. Od lat świetnie sprawdzały się w zaprzęgach, ale wykorzystywane były także do ujeżdżania.
Delikatne usposobienie koni fryzyjskich powoduje, że rasa ta jest również stosowana w hipoterapii. Konie fryzyjskie odznaczają się łagodnością i zarazem majestatycznością. Reagują instynktownie, szybko nawiązują więź z człowiekiem i są często bardzo emocjonalne.

Dzięki głęboko zakorzenionym i pielęgnowanym cechom rasowym do dnia dzisiejszego konie fryzyjskie zachowały właściwy im charakter – kruczoczarną maść bez odmian, bujne owłosienie, piękny ruch z wysoką akcją kończyn, oraz doskonałe usposobienie.

Zarys hodowlany

Hodowla koni rasy fryzyjskiej opiera się na dość skomplikowanych zasadach określonych przez Holenderski Związek Hodowców Koni Fryzyjskich, który jest też jedynym władnym do oceny koni i nadawania wpisów do Ksiąg Stadnych. Wszystkie organizacje zrzeszające hodowców koni fryzyjskich w innych krajach podlegają pod związek holenderski i zobligowane są do przestrzegania wyznaczonych reguł, jeśli tak się nie dzieje konie nie otrzymują prawa wpisu do Ksiąg Stadnych poświadczającego przynależność do rasy. Dzięki surowym regułom hodowla prowadzona jest na najwyższym poziomie. Do najistotniejszych aspektów hodowli należy szczegółowa ocena koni fryzyjskich według określonych kryteriów, konie oceniane są w określonych grupach wiekowych i płciowych na podstawie specjalnego formularza, otrzymują premie i tytuły wskazujące na ich jakość. Najsurowsze reguły dotyczą selekcji ogierów, bowiem dąży się do wyboru tylko tych najlepszych, sprawdzających się także na potomstwie – efektem tak ostrej selekcji jest niewielka ilość ogierów posiadających licencję na krycie, których to potomstwo może otrzymać wpis do Ksiąg Stadnych, wpływa to jednak znacząco na jakość pogłowia koni fryzyjskich.